Tập Tục Thờ Cúng Gia Tiên Trong Gia Đình Người Việt
Trong tập tục thờ cúng gia tiên trong gia đình người Việt Nam. Ngoài những ngày giỗ kỵ, còn gọi là “húy nhật”, trong một năm có nhiều lễ. Theo thời tiết gọi là lễ tiết, áp dụng chung cho mọi nhà
- Ba
ngày Tết Nguyên Đán - Lễ
Thanh Minh hay còn gọi là lệ mộ, lễ dẫy mả, thường ở tháng Ba âm lịch - Đoan
Ngọ (mồng 5 tháng Năm) - Trung
Nguyên, còn gọi là Lễ Vu Lan, Mùa Vu Lan, Mùa Báo hiếu vào ngày rằm tháng Bảy
âm lịch. Ngày nay, người ta coi suốt tháng Bảy âm lịch là mùa để thể hiện việc
báo hiếu qua các nghi thức cúng kiến lễ bái, đi chùa…) - Trung
Thu (rằm tháng 8) - Gạo
mới (tùy theo đất đồng chiêm tháng tư, đầu mùa tháng 8) - Đầu
mùa bánh trái - Việc
hiếu hỉ (trong các lễ hỏi, cưới) - Cuối
năm còn có chạp ông và lễ Tất niên (vào ngày 12 tháng Chạp và tất niên vào ngày
25 tháng Chạp, gọi là lễ đưa ông bà)
Ngày xưa, ngoài những nhà nghèo khổ quá thì đành, những gia đình đủ ăn hay tạm đủ ăn trở lên cũng luôn luôn giữ một mực nề nếp cúng ông bà, đủ mọi lễ trong bốn mùa một năm.
Xem thêm bài viết “Lễ Tục Thờ Phụng Tổ Tiên Trong Gia Đình Người Việt”
Thông thường, người xưa cúng lễ vật như sau
- Dâng cúng nhân dịp đầu năm: Bánh trôi nước, bánh chay, dưa hấu, vải, nhãn, mãng cầu, cốm, hồm, cơm gạo mới chim ngói…
- Ngày rằm mỗi tháng: Tùy theo gia đình, hoặc là thắp hương không thôi chẳng có lễ vật, hoặc là dâng cúng bánh trái, hoặc là trà, trầu rượu.
- Những trường hợp bất thường như
- Nhà có việc vui mừng như sinh con, cưới gả, mừng thọ, thi đậu, khao vọng (ngày nay, kể cả việc trúng số hay là làm ăn thành đạt lớn, được lợi nhuận đột xuất)
- Việc tang ma cùng những giai đoạn làm ăn khó khăn, gặp lúc hoạn nạn, thất bại, vấp ngã trên đường đời và tạo dựng sự nghiệp
- Đi công vụ hay đi xa, đi thi cử hay từ xa mới về. Ngày nay có thêm việc mở cửa hàng kinh doanh… Trong những trường hợp này, người ta thường làm lễ cáo yết ông bà gia tiên để tạ ơn hay cầu xin ông bà phù hộ che chở.
Ngày xưa, trong thờ cúng gia tiên, người ta thường cúng đầu heo, gà luộc, dĩa xôi hoặc trái cây, và giản đơn hơn nữa là trầu rượu. Trong bất cứ lễ mặn hay lễ chay gì cũng có trầu rượu. Ngày nay lễ làm lớn thì có tiệc cúng kiến, đơn giản thường là bánh trái.
Cúng lễ trọng thể nhất là ba ngày Tết và ngày giỗ. Ngày nay có nhiều nhà thêm ngày Vu Lan, Mùa báo hiếu.