Tập Tục Dâng Hương Cúng Ông Táo Chầu Trời

Tập Tục Dâng Hương Cúng Ông Táo Chầu Trời

Ý nghĩa của việc dâng hương “Ông Táo chầu trời” (23 tháng Chạp)

Trong các vị thần, Táo thần (thần bếp là vị thần theo sát cuộc sống của mọi người với vai trò là tay chân của Ngọc Hoàng đến với muôn nhà. Thường ngày ghi lại những công tội, tốt xấu của mọi người để hàng năm vào ngày 23 tháng Chạp, ông Táo chầu trời báo cáo với Ngọc Hoàng, làm cơ sở để Ngọc Hoàng thưởng cho cái tốt và phạt cái xấu, cái ác.

Trong “Bão phác tử” của Tấn Cát Hồng còn nói: cứ vào cuối mỗi tháng, Táo Thần lại về trời để phản ánh tình hình nhân gian. Nếu ai có lỗi với Táo Thần (người Việt hay gọi là Táo Quân) sẽ bị Táo Quân tố cáo với Ngọc Hoàng.

Tội nghiêm trọng thì bị cắt bớt 300 ngày sống. Nếu tội nhẹ thì cũng bị cắt 100 ngày sống. Kiểu phạt bằng cách cướp đi thời gian sống của đời người thì ai mà không sợ.

Vì thế, dân
gian hầu như nhà nào cũng hết sức thành tâm thờ cúng Táo Quân, không dám đơn
sai. Tất nhiên, mọi người thờ cúng Táo Quân không chỉ vì sợ mà chủ yếu hơn là mọi
người muốn cầu xin Táo Quân ban cho mình những điều tốt đẹp.

Tích xưa về Táo Quân

Sách “Hậu Hán thư” có ghi một câu chuyện như sau: Vào năm Hán Tuyên Đế phong tước, có một người tên là Âm Tử Phương nấu cơm vào sáng sớm mồng 8 tháng Chạp (8 tháng 12 âm lịch), Táo Thần đột ngột xuất hiện.

Nhà anh ta lúc này chỉ có một con chó, thế là Âm Tử Phương liền giết con chó để cúng Táo Thần (chó được dùng để cúng tế gọi là “Hoàng Dương”). Từ đó, Âm Tử Phương luôn gặp vận may, trở thành nhà giàu một cách nhanh chóng. Gia đình anh ta hưng thịnh, làm nhà cao cửa rộng, không chỉ nhà ngói mà còn có ruộng đất tốt tới 700 khoảnh (đơn vị đo diện tích của Trung Quốc).

Ăn toàn sơn hào hải vị, mặc thì toàn lụa là gấm vóc. Con là Âm Thức, Âm Hưng đều sáng láng, được làm quan to trong triều đình. Tin tức truyền đi, mọi người biết được Táo Thần còn đem lại của cải giàu có cho mọi người, thế là uy phong của Táo Thần càng ngày càng lớn.

Tìm hiểu thêm về “Phong Tục Cúng Tất Niên Ngày 30 Tết Theo Tập Tục Truyền Thống”

Phong tục thờ cúng Táo Quân

Câu chuyện được thêu dệt, nhằm mục đích ổn định trật tự xã hội, buộc dân chúng phải an phận thủ thường. Còn việc dân gian cúng Táo Thần là bắt nguồn từ sự sùng bái của loài người đối với “lửa”.

Từ thuở hoang sơ, con người chiến đấu với thiên nhiên và học được cách dùng lửa. Lửa đem lại ánh sáng, hơi ấm cho con người. Và nhờ có lửa con người đã biết cách làm chín thức ăn, khiến cho thể chất con người khỏe mạnh cường tráng hơn.

Lửa dần dần trở thành “Thần” của con người. Họ cho rằng Táo Thần đã ban phúc đức cho loài người. Đống lửa không bao giờ tắt, phải được ủ và đốt trong bếp. Vì thế thần lửa và thần bếp (Hỏa Thần và Táo Thần) là một.

Đời Hán, đã
có cuộc tranh luận về Táo Thần là nam hay nữ. Hứa Thuận dẫn kinh điển nói Táo
Thần là nam; Trinh Huyền thì xuất phát từ thực tế phụ nữ là người nấu bếp chủ
trì việc ăn uống và cho rằng Táo Thần là nữ.

Cuộc tranh
luận giới tính của Táo Thần phản ánh quá trình diễn biến của tục thờ cúng Táo
Quân từ thời hoang sơ, tiến vào xã hội Mẫu hệ, việc quản lý lửa thiêng và dùng
lửa để nướng thức ăn, rồi chia cho từng người trong bộ lạc đều do một phụ nữ có
uy tín tối cao trong bộ lạc đảm nhận. Vì thế Táo Thần cũng được tạo ra bằng
hình tượng nữ tính.

Vào thời kỳ
phụ hệ, tất cả mọi quyền lực từ tay phụ nữ chuyển sang cho nam giới – giới tính
của Táo Thần cũng chuyển từ nữ sang nam. Từ đó, Táo Thần là một vị Thần Linh
nam tính đã ăn sấu vào trong lòng mọi người, trở thành một hình tượng sâu sắc
nhất trong xã hội phong kiến. Vào ngày này, các gia đình Việt Nam thường làm lễ
dâng hương tiễn ông Táo.

Theo tục cổ truyền của người Việt thì Táo quân gồm hai ông và một bà, tượng trưng là 3 cỗ, “đầu rau” hay “chiếc kiềng 3 chân” ở nhà bếp. Vào ngày này, Táo Quân sẽ lên thiên đình để báo cáo mọi việc lớn nhỏ trong nhà của gia chủ với Thượng Đế (hay Ông Trời).

Táo Quân cũng còn gọi là Táo Công là vị thần bảo vệ nơi gia đình mình cư ngụ và thường được thờ ở nhà bếp, cho nên còn được gọi là Vua Bếp. Vị Táo quân quanh năm chỉ ở trong bếp, biết hết mọi chuyện trong nhà. Cho nên để Vua Bếp “phù trợ” cho mình được nhiều điều may mắn trong năm mới, người ta thường làm lễ tiễn đưa ông Táo về chầu Trời rất trọng thể.

Lễ tiễn ông
Táo chầu trời thường được tiến hành vào chiều ngày 23 tháng Chạp âm lịch hàng
năm.

Sắm lễ dâng hương ông Táo chầu Trời

Không khí Tết
nhộn nhịp bắt đầu kể từ ngày “tiễn” Táo Quân về chầu trời vào ngày 23 tháng Chạp
(tức ngày 23 tháng 12 âm lịch)

Lễ vật cúng Táo công gồm có: mũ ông Công ba cỗ hay ba chiếc (hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà). Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn.

Những mũ này được trang trí với các gương nhỏ hình tròn long lánh và những dây kim tuyến màu sắc sặc sỡ. Để giản tiện, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành.

• Năm
  hành kim thì dùng màu vàng
• Năm
  hành mộc thì dùng màu trắng
• Năm
  hành thủy thì dùng màu xanh
• Năm
  hành hỏa thì dùng màu đỏ
• Năm
  hành thổ thì dùng màu đen

Những đồ
“vàng mã” này (mũ, áo, hia và một số thoi bằng giấy) sẽ được đốt đi sau lễ cúng
ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp cùng với bài vị cũ. Sau đó người ta lập bài vị mới
cho Táo Công.

Theo tục xưa, riêng đối với nhà có trẻ con, người ta còn cúng Táo Quân một con gà luộc nữa. Gà luộc này phải thuộc loại gà cồ mới tập gáy (tức là gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo Quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con gà cồ.

Đọc thêm bài viết “Lễ Cúng Giao Thừa Theo Phong Tục Truyền Thống”

Ngoài ra, để
các ông và các bà Táo có phương tiện về chầu trời, ở miền Bắc người ta còn cúng
một con cá chép còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý “cá hóa long” nghĩa là cá sẽ
biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Con cá chép này sẽ “phóng sinh” (thả ra ao
hồ hay ra sông sau khi cúng).

Ở miền
Trung, người ta cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Còn ở miền
Nam thì đơn giản hơn chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ.

Tùy theo từng
gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta hoặc làm lễ mặn (với xôi gà,
chân giò luộc, các món nấu nấm, măng..) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy
vàng, giấy bạc…) để tiễn Táo công.

Sự tích táo quân bắt nguồn từ Trung Hoa, truyện đã được “Việt hóa” với nhiều tình tiết khác nhau. Tuy nhiên, các câu chuyện vẫn nói lên “tình nghĩa yêu thương” giữa một người vợ và hai người chồng cũ và mới.

Chính vì những mối ân tình đó mà ba người đều đã quyên sinh vì nhau. Thượng đế thông cảm mối tình nghĩa sâu đậm này đã cho về bếp núc ở gia đình. Bài vị thờ Vua Bếp thường được ghi vắn tắt là “Định Phúc Táo Quân” nghĩa là thần định mọi sự hạnh phúc.

Văn khấn ông Táo lên chầu Trời (23 tháng Chạp)

Nam mô A Di
Đà Phật! (3 lần)

• Con
  lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
• Con
  kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Tín chủ (chúng)
con là …………………………………

Ngụ tại
……………………………………………………

Hôm nay là ngày
23 tháng Chạp, tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm vật, xiêm hài
áo mũ, kính dâng Tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.
Chúng con xin kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước
án thụ hưởng lễ vật.

Cúi xin Tôn thần
gia ân xóa tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin
Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, trẻ già sức khỏa dồi
dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.

Chúng con lễ bạc
tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.

Nam mô A Di
Đà Phật! (3 lần)