Lễ Tục Tảo Mộ Tổ Tiên Trong Tết Thanh Minh

Ý nghĩa của Tết Thanh Minh

Từ lâu việc bàn dân thiên hạ đi tảo mộ vào dịp Tết Thanh Minh hàng năm đã là một phong tục đẹp và sử sách từ thời cổ đều có ghi chép rõ ràng. Thời Xuân Thu, dân gian có tục “ngày lành tháng tốt, cúng tế ngoài đồng”.

Từ thời Tần Hán (Trung Quốc), quy định cứ phải tế ở “mộ”, lễ nghi phức tạp, vừa mệt dân, vừa tốn kém tiền của. Đời Đường, vua Đường Minh hoàng  ban thánh chỉ: “Đem đồ ăn lạnh cúng trên mộ, kinh lễ không cần văn, các thế hệ truyền cho nhau để thành tục lệ mãi mãi trường tồn”. Từ đó quy định vào thời gian Tết hàn thực (mồng 3 tháng 3 – Âm lịch) nhà nhà đi tảo mộ.

Và theo ghi
chép, thời Xuân Thu, Giới Tử Thôi nước Tấn bị đốt cháy trước tiết Thanh minh
một ngày (tiết Hàn thực ăn lạnh). Để tưởng nhớ vị hiền nhân này, dân gian đã
quyết định cấm đốt lửa ba ngày. Không hút thuốc, không ăn uống, đồng thời cúng
tế, tảo mộ. Do tiết Hàn thực cận kề với Thanh minh, hơn nữa Thanh minh lại là
tiết “dâng cơm”; cho nên tiết Hàn thực và Thanh minh được gọi chung là “tiết
Bái Tảo”.

Tết Thanh Minh theo phong tục người Việt

Người ta
chọn tảo mộ vào tiết Thanh minh bởi vì vào dịp này khí hậu chuyển sang ấm dần,
mưa nhiều hơn, cây cỏ tốt tươi trùm kín lăng mộ, có thể làm cho mộ sụt lở, cần
phải cắt cỏ và đắp thêm đất vào mộ…

Hai việc cắt
cỏ và đắp đất lên mộ, gọi là “tảo mộ”. Hơn thế nữa, đây là lúc đẹp trời, nhân
lúc đi làm việc tảo mộ, để nhớ Tổ tiên, có thể đi chơi ở ngoại thành ngăm cảnh,
nên còn gọi là Đạp Thanh.

Còn ở Việt
Nam ta, tiết Thanh minh cũng được tổ chức vào tháng ba, đây cũng là một dịp lễ
hội truyền thống của người Việt.

“Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh”
(Nguyễn Du)

“Tảo mộ” hay
“Thanh tảo”, đó là dịp nhân tiết trời tháng ba trong xanh, quang đãng, mát mẻ
nên mọi người ra đồng, ra nghĩa trang thăm mộ phần của gia đình mình, lễ cáo
long mạch thổ thần và về cúng Gia Thần, Gia Tiên trong nhà.

Tục ấy từ xưa đã đi vào trong áng văn học bất hủ – “Truyện Kiều” của nhà đại thi hào dân tộc Nguyễn Du, ngày nay người Việt vẫn  giữ phong tục ấy. Đó cũng là một nét đẹp văn hóa và đạo lý truyền thống của Việt Nam.

Tìm hiểu thêm về “Phong Tục Chăm Nom Mộ Tổ Tiên Của Người Việt”

Lễ tục tảo mộ Tổ tiên

Vào dịp Tết
Thanh minh, trước khi đi tảo mộ, người ta thường sắm một lễ mặn nhỏ gồm: hương,
đèn (nến), trầu cau, tiền vàng, rượu, thịt (chân giò, gà luộc hay đơn giản thì
là một khoanh giò nạc) và hoa, trái cây.

Khi đến nghĩa trang hay khu vực có mộ phần của gia đình mình thì gia chủ đặt lễ vào am, miếu chung, nếu ở đó không có am, miếu chung thì mang theo một cái đôn (ghế) rồi đặt mâm lễ lên trên. Gia chủ thắp đèn, hương, vái ba vái các vị Linh thần Thổ Địa rồi khấn. Nếu văn khấn viết ra giấy thì đọc xong, hóa (đốt) ngay cùng tiền, vàng.

Trong khi
đợi hết tuần hương dâng Thổ Đại thì mọi người trong gia đình đi viếng thăm các
ngôi mộ của gia đình mình; thấy cỏ rậm, cây mọc che quá nhiều thì phát quang
đi, đắp thêm đất tôn cao mộ phần, rồi thắp lên mộ phần mấy nén hương. Đứng
trước ngôi mộ mà vái ba vái rồi khấn.

Sau khi tảo
mộ xong thì quay về làm lễ Gia Thần, gia Tiên ở nhà.

Sắm lễ tảo mộ trong tết Thanh Minh

Lễ trong
tiết Thanh minh gồm có: hương đèn, trầu cau, tiền vàng, rượu thịt (chân giò, gà
luộc hoặc một khoanh giò nạc), hoa quả.

Khi đến
nghĩa trang hay khu vực có để mộ phần của gia đình mình thì gia chủ đặt lễ vào
chỗ thờ chung. Sau đó thắp đèn, nhang, vái ba vái vị Linh thần Thổ Địa rồi
khấn.

Xem thêm “Văn Khấn Lễ Âm Phần Long Mạch, Sơn Thần Thổ Phủ Nơi Mộ”

Nêu viết văn
khấn ra giấy đọc, xong hóa ngay cùng tiền vàng. Trong khi đợi tuần nhang Thổ
Địa thì mọi người trong gia đình đi viếng thăm các ngôi mộ của gia đình mình,
thắp lên mộ mấy nén hương. Đứng trước ngôi mộ và khấn.

Sau khi khấn
xong, đợi hết 2/3 tuần hương thì đi lễ tạ các nơi, hóa vàng, xin lộc và mọi
người trở về nhà làm lễ Gia Thần và Gia Tiên ở nhà.