Lễ Cúng Tạ Ngày Tết Khai Hạ Trong Dân Gian
Lễ tạ, lễ hóa vàng hay còn gọi là Tết Khai Hạ. Đây chính là ngày làm lễ dâng hương “bế mạc” dịp Tết Nguyên Đán để mọi người tiếp tục công việc thường nhật của mình.
Theo tục xưa
để lại thì lễ tạ được tiến hành vào ngày mồng 7 tháng giêng âm lịch. Ngày nay
tùy hoàn cảnh cụ thể công việc của mỗi nơi, người ta có thể tiến hành lễ tạ vào
các ngày khác như vào mồng 2, mồng 3,… chứ không nhất thiết cứ phải vào mồng 7.
Người Việt hiện nay chủ yếu căn cứ vào hoàn cảnh công việc mà làm lễ tạ chứ
không câu nệ theo sách xưa.
Ý nghĩa của Tết Khai hạ ngày mùng 7
tháng Giêng
Ý nghĩa quan
trọng của lễ Tạ của người Việt là ở chỗ: tạ lễ Trời, Đất, Thần, Phật, Gia Tiên…
đã về chứng giám cho lòng thành và sự vui vẻ của những người đang sống nhân dịp
Tết đầu năm và cầu xin các đấng cao minh, Tiên tổ gia cát, phù trì cho mọi
người trong gia đình tiếp tục bước vào cuộc sống may mắn, phát đạt mọi bề cả
năm mới.
Với ý nghĩa đó, không có gia đình người Việt nào, xưa cũng như nay, đã dâng hương cúng lễ Giao thừa vào sáng mồng 1 Tết mà lại bỏ qua làm lễ dâng hương Khai hạ.
Thậm chí những người có điều kiện còn tổ chức buổi lễ tạ khá lớn, mời họ hàng thân thích, bạn bè cùng đến dự và bàn tính dự kiến công việc đầu năm.
Nét khác
biệt trong việc dâng hương vào dịp tết Nguyên Đán so với các dịp lễ, tiết khác
trong năm là ở chỗ vào suốt dịp Tết Nguyên Đán, kể từ lễ Tất niên vào chiều
ngày 30 năm cũ, tháng Chạp cho tới hết lễ tạ, trên ban thờ trong nhà thì hương,
đèn (nến) không bao giờ không thắp, ngày cũng như đêm.
Vật phẩm dâng cúng trong lễ Khai hạ
Các phẩm vật
dâng cúng dịp Tết như tiền, vàng (đồ hàng mã), bánh chưng, mứt kẹo, ngũ quả,
trầu cau… cũng chỉ được phép hạ xuống vào sau buổi lễ dâng hương Khai hạ, trừ
các lễ cúng mặn không thể để dài ngày như xôi, thịt… thì có thể hạ lễ ngay sau
mỗi tuần hương dâng cúng vào các buổi, các ngày trong dịp Tết Nguyên Đán.
Xem thêm “Văn Khấn Dùng Trong Lễ Tạ”
Sở dĩ phải
như vậy vì tục tín ngưỡng cho rằng trong suốt dịp Tết Nguyên Đán trước khi làm lễ
Khai hạ thì các bậc Thần Minh và Gia Tiên luôn luôn ngự trên ban thờ. Nếu để
hương, đèn (nến) tắt, tự tiện hạ các phẩm vật trước khi Lễ tạ là bất kính đối
với Thần Minh và Tiên tổ.
Nghi thức trong lễ tạ – Tết Khai Hạ
Với ý nghĩa quan trọng của ngày Lễ tạ nên ngày làm Lễ tạ được quan niệm cũng là một cái “Tết” – Tết Khai hạ. Nó quan trọng chẳng kém lễ Giao thừa. Bởi thế, trước khi dâng hương Lễ tạ, người xưa người ta cũng có đốt pháo mừng. Nhiều gia đình tính cẩn thận còn có cả lễ ngoài trời như lễ lúc Gia thừa nữa.
Trước khi hạ toàn bộ phẩm vật dâng cúng trong dịp hết một tuần hương thì trước tiên phải thực hiện việc hóa vàng tiền. Mỗi lễ vàng, tiền dâng cúng đều được hóa riêng theo thứ tự: Gia thần trước, Gia tiên sau – từ các bậc cao nhất đến dưới.
Trước khi hạ mỗi lễ như vậy đều cần vái ba vái và khấn “Con xin thiêu hóa tiền vàng, quần áo,… thỉnh vong linh nhận chút lễ bạc. Tâm thành, kính cáo Tôn thần, xin rước vong linh lại về âm giới”.
Lễ hóa vàng trong tết Khai Hạ
Theo tục
xưa, khi hóa vàng mã thường có lễ cáo thần “Vũ Lâm sứ giả” để ngài chứng tri
cho. Văn khấn đọc khi bắt đầu hóa vàng mã, tại ban thờ để xin phép Thần Vũ Lâm
sứ giả với mụ đích tránh quỷ, ma đói khát cướp quần áo, tiền vàng của tín chủ
gửi cho vong.
Khi gửi đồ
mã cho vong nên ghi vào giấy đầy đủ các đồ hiến cúng và gửi cho ai mộ táng tại
đâu. Giống như ta gửi ở trần sao thì âm vậy, phải có tên địa chỉ người gửi,
người nhận. Khi hóa vàng mã xong, nên đọc câu kính xin Tôn thần kính rước vong
linh về nơi âm giới.
Ngày nay,
nhiều người làm ăn buôn bán, sau lễ tạ đều có kén chọn giờ tốt, ngày tốt để
khai trương cửa hàng, cửa hiệu.
Sắm lễ
Lễ vật dâng
cúng trong lễ tạ năm mới gồm: hương, hoa, nước, hoa quả (ngũ quả), trầu cau,
rượu, đèn (nến), lễ ngọt, bánh kẹo.
Mâm cỗ mặn: xôi, gà, bánh chưng, các món Tết đầy đủ, tinh khiết.
Đọc thêm bài viết “Lễ Tục Cúng Tết Nguyên Tiêu Theo Phong Tục Truyền Thống”
Văn khấn lễ tạ
Nam mô A Di
Đà Phật! (3 lần)
- Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
- Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Đương niên, ngài Bản cảnh Thành hoàng, các ngài Thổ Địa, Táo Quân, Long Mạch, Tôn Thần.
- Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, nội ngoại Tiên linh
Tín chủ con
(chúng con) là: …………………………………… (đọc rõ họ tên)
Trú tại xã
(phường) ……… huyện (quận) ……… tỉnh (thành phố) ………
Hôm nay là
ngày lễ hóa vàng (tức ngày mồng ………… tháng Giêng) năm ………… (âm lịch)
Tín chủ con
thành tâm sắp sửa hương hoa nước quả kim ngân vàng bạc, phẩm vật trà tửu dâng
lên trước án, kính cẩn thưa trình:
Tiệc xuân đã
mãn, Nguyên Đán đã qua, nay xin thiêu hóa kim ngân, lễ tạ Tôn thần, rước tiễn
Tiên linh trở về âm giới.
Kính xin phù
hộ độ trì cho con cháu luôn được bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng.
Chúng con lễ
bạc tâm thành, nhất tâm kính lễ, cúi xin phù hộ độ trì.
Nam mô A Di
Đà Phật! (3 lần)