Phong Tục Cúng Tết Nguyên Tiêu Truyền Thống

Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu

Tết rằm tháng Giêng hay lễ Thượng Nguyên, cũng có khi gọi là Tết Nguyên Tiêu, được người Việt tiến hành cúng lễ dâng hương vào ngày 15 tháng Giêng, thường là vào buổi tối khi trăng lên.

Với người
Phật tử thì lễ dâng hương này mang ý nghĩa đặc biệt.

Lễ Phật quanh năm không bằng ngày Rằm
tháng Giêng

Trong dịp tết Nguyên Tiêu, dân gian thường cúng “Thần sao”. Tục lệ ấy bắt nguồn bởi lẽ như sau: Thời Tây Hán Trung Quốc, mọi người có phong tục cúng tế “Thái Ất”, cúng tế từ lúc hoàng hôn cho đến khi trời sáng.

Tên “Thái
Ất” đã xuất hiện ở thời kỳ Tiên Tần, khi ấy chỉ nguyên khí hình thành Trời Đất
vạn vật. Sau đời Tần Hán, “Thái Ất” có 3 cách nói, một là biệt danh của thần
Bắc Cực, hai là chỉ tên sao nằm ngoài cung Tử vi, ba là chỉ núi Chung Nam
(Chung Nam Sơn)

Theo bản đồ
sao, phân tích điều ghi chép trên đây, có thể biết: Thái Ất mà đời nhà Hán thờ
chỉ sao Bắc Cực, một ngôi sao rất sáng trên bầu trời phương Bắc, một chỉ tiêu
mà cổ nhân dựa vào đó để phân biệt phương hướng vào ban đêm.

Ở một vị trí
khác cách sao Bắc Cực không xa là sao Bắc Đẩu. Sao Bắc Đẩu xuất hiện ở những vị
trí khác nhau trên bầu trời ở những thời gian khác nhau của các mùa và các đêm
khác nhau. Vì thế, người ta xem sao Bắc Đẩu xoay quanh sao Bắc Cực.

Cổ nhân căn cứ vào “chiếc cán” của sao Bắc Đẩu chỉ lúc hoàng hôn để quyết định mùa. Cái cán ấy chỉ về phía Đông thì là mùa xuân, chỉ về phía Nam thì là mùa hạ, chỉ về phía Tây thì là mùa thu, chỉ về phía Bắc thì là mùa đông. Nhận thức này vốn là nghiên cứu của các nhà thiên văn học cổ của Trung Hoa.

Tết Nguyên Tiêu truyền thống trong dân gian

Nhưng ở vào
thời kỳ đó khó mà có thể phân biệt được giữa khoa học và mê tín, người xưa còn
chưa thể có được những giải thích khoa học về các hiện tượng thiên nhiên với
những cái họa, phúc của con người.

Xem thêm “Văn Khấn Tại Gia Ngày Tết Nguyên Tiêu”

Như các nhà
chiêm tinh cho rằng: một ngôi sao nào đó chi phối thủy hạn, một ngôi sao nào
đáo khác thì chi phối đói kém, từ đó mà tiếp tục thần thánh hóa các hiện tượng
thiên nhiên.

Ở Việt Nam
xưa kia, sản xuất nông nghiệp, sức sản xuất lạc hậu, cuộc sống dựa vào thiên
nhiên, thường sinh ra hoạt động mê tín sùng bái mặt trời, mặt trăng và các vì
tinh tú. Đến một lúc nào đó thì họ hết sức thành tâm cầu mong trời phù hộ cho
con người thịnh thế bình an, mùa màng tươi tốt.

Sau này từ
ngày 15 tháng Giếng trở đi, mọi người cầu cúng thần sao “Thái Ất” suốt cả đêm
đến sáng. Đây chính là kế thừa phong tục của người xưa sùng bái các thiên thể.

Sắm lễ

Ngày Tết
Nguyên Tiêu các gia đình thường sắm hai lễ cúng: lễ cúng Phật và lễ cúng Gia
tiên.

Gia chủ có
thể lập đàn tràng tại gia để làm lễ giải hạn. Đàn tràng lập ngoài sân. Cúng
Phật là mâm lễ chay tinh khiết, cùng hương hoa đèn nến. Cúng Gia tiên là mâm lễ
mặn với các món ăn ngày Tết, đầy đủ và tinh khiết.

Các phẩm vật
khác như:

  • Hương hoa vàng mã
  • Đèn nến
  • Trầu cau
  • Rượu

Đọc thêm bài viết “Ý Nghĩa Của Ngày Tết Đoan Ngọ Trong Dân Gian”

Vân khấn cúng tết Nguyên Tiêu

Nam mô A Di
Đà Phật! (3 lần)

  • Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
  • Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn Thần
  • Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ Địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
  • Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.

Tín chủ
(chúng) con là: …………………………………………………………………

Ngụ tại:
……………………………………………………………………………………

Hôm nay là
ngày Rằm tháng Giêng năm ………… gặp tiết Nguyên Tiêu, tín chủ con lòng thành, sửa
sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, dâng lên trước án.

Chúng con
kính mời ngài Bản cảnh Thành Hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ
Địa, ngài Bản Gia Táo Quân, Ngũ Phương, Long Mạch, Tài Thần. Cúi xin các ngài
linh thiêng nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ
hưởng lễ vật.

Chúng con
kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh Gia tiên nội ngoại họ …………
nghe lời khẩn cầu, kính mời của con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ
hưởng lễ vật.

Tín chủ con
lại kính mời Ông Bà Tiền chủ, Hậu chủ tại về hưởng lễ vật, chứng giám lòng
thành phù hộ độ trì cho gia chung chúng con được vạn sự tốt lành, bốn mùa không
hạn ách, tám tiết hưởng an bình.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)