Nghi Lễ Làm Nhà Mới Theo Truyền Thống
Ngôi nhà trong tâm thức người Việt có một vị trí quan trọng như vậy, cho nên khi xây dựng nhà mới hay thậm chí là sửa sang lại nhà, người xưa đều có những nghi lễ cụ thể. Theo các cụ, “Đất có Thổ Công, Sông có Hà Bá”, vì vậy ngay khi khởi công xây dựng là phải làm các nghi lễ xây nhà như lễ Động Thổ. Sau đó là các lễ mừng Tân Gia, lễ Nhập Trạch… Như vậy thì gia chủ mới có thể mưu cầu cuộc sống hạnh phúc, vui vẻ, ấm no.
Lễ Động thổ
Sau khi chọn
ngày hợp tuổi gia chủ, người làm lễ đầu tiên của nghi lễ xây nhà là lễ Động thổ
(cúng Thần Đất) để xin được làm nhà trên mảnh đất đó. Trong lễ động thổ ngày
xưa phải cúng tam sinh.
Ngày nay đơn
giản hơn, nhưng phải có con gà, đĩa xôi, hương hoa. Sau khi làm lễ, gia chủ là
người cầm cuốc bổ những nhát cuốc đầu tiên, trình với thổ thần xin được động
thổ, tiếp sau đó mới cho thợ đào móng.
Đọc thêm bài viết: Văn khấn lễ động thổ đầy đủ nhất
Lời khấn dùng trong lễ động thổ
Kính lạy: Đông trù tư mệnh
Táo phủ Thần quân
Long mạch thổ thần – cập thổ
Chủ vị thần tài – thông minh, chính trực
Chí thần chí linh
Xưa, thần vâng mệnh thiên đình
Đông trù chấp trưởng chấp hành nghiêm trang
Thay trời giáng phúc trừ ương
Xem xét thiện ác một phương không lầm
Thiền chủ lễ bạc thành tâm
Chừng nào đắc lễ chẳng lầm chẳng sai
Vun trồng hòe, quế xanh tươi
Trẻ già mạnh khỏe, người người an khang
Trót lầm xin xá, xin thương
Để cho con được mở đường thành tâm
Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông
Làm ăn phú quý, bớt phần nguy nan
Nay nhân ngày … tháng … năm … giờ …
Tín chủ con tên là ……… cùng vợ (chồng), con trai (con gái) … cháu …
Ngụ tại thôn … xã … huyện … tỉnh … (hoặc số nhà … phố … phường … quận … thành phố … )
Thành tâm kình dâng lễ vật gồm: hương đăng … cung thỉnh chư vị đồng lai hiến hưởng. Chấp kỳ lễ bạc, phù hộ độ trì cho chúng con.
Cẩn cáo.
Lễ cất nóc
Trong nghi lễ xây nhà, người ta còn làm “lễ cất nóc”, chữ gọi là Thượng lương. Nóc đối với ngôi nhà quan trọng, vì không có nóc thì không thành nhà. Khi làm lễ, chủ nhà nhờ người xem ngày, chọn giờ để sau này gặp may mắn, bình an.
Đúng ngày
giờ đã chọn, người ta bắc đòn chính của nóc nhà lên đỉnh sườn nhà. Một miếng
vải đỏ có đề ngày tháng cử lễ và mấy chữ “Khương Thái công tại thử”
nghĩa là “Ông Khương Thái công ở đây” được trao vào chiếc đòn chính
này.
Cũng có nhà
thay miếng vải đỏ bằng một lá bùa bát quái để trừ tà ma. Cùng với đó, người ta
còn làm lễ mời thầy pháp tới cúng và làm lễ cáo gia tiên. Lễ xong có đốt pháo,
tiếng pháo vừa thể hiện sự vui vẻ, vừa đuổi tà ma.
Làm cổng ngõ
Người xưa
rất coi trọng việc xây dựng cổng ngõ, coi cổng ngõ là bộ mặt của ngôi nhà.
Trong khi làm nhà, dân ta thường theo phương pháp của tổ sư thổ mộc Lỗ Ban,
người đã áp dụng thuyết tám vật đồng thể của phương Đông.
Người ta
quan niệm cổng ngõ hư thủng, trộm cướp có thể dòm ngó; vách cửa lệch lạc tức
tâm người không chính; cửa cao hơn nhà, con người sẽ có tâm kiêu ngạo, nạn
tuyệt hậu do đó mà ra.
Người ta
cũng không bao giờ làm cổng ngõ đâm thẳng vào gian giữa nhà chính, cổng thường
được làm cạnh dãy nhà phụ và cổng phải xứng với nhà.
Cúng trấn trạch
Người xưa
cho rằng khi sức khỏe của những người trong gia đình hoặc việc làm ăn không tốt
có thể do nhà cửa bị động; hoặc vì hướng nhà, hướng ngõ không hợp với tuổi gia
chủ; có thể có một con đường đâm thẳng vào gian nhà chính; hoặc mạch đất phía
dưới ngôi nhà bị đào bới.
Muốn khắc
phục những điều không tốt trên, gia chủ phải xoay lại hướng nhà và làm lễ trấn
trạch. Có trường hợp người ta lại cho rằng bếp có động, bởi nơi ở của Táo quân
chưa được giữ gìn sạch sẽ.
Xem thêm: Chia Sẻ Về Kiến Trúc Và Xây Nhà Hợp Phong Thủy
Ăn mừng nhà mới
Khi làm xong
nhà mới, chủ nhà sẽ chọn ngày lành tháng tốt tới ở. Sau đó làm lễ kèm bài cúng
về nhà mới, có cỗ bàn thịnh soạn mời bà con họ hàng, bạn bè đến ăn mừng nhà mới
(Lễ Tân Gia) và cáo Gia tiên.
Lễ Tân Gia
thường được tổ chức long trọng hơn lễ cất nóc. Những người được mời đến dự
thường mang lễ vật tới mừng như câu đối, các bức đại tự, trầu cau..
Lời khấn dùng cáo yết Táo quân Thổ thần
(bài cúng về nhà mới)
Hôm nay,
ngày … tháng … năm …
Tại thôn … xã … huyện … tỉnh …
Tín chủ con là ………
Trước án tạo Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân
Kính cẩn tâu rằng:
Ngài giữ ngôi Tam thai
Nắm quyền tạo hóa
Trừ tai cứu họa
Bảo vệ dân lành
Nay bản gia hoàn tất công trình
Chọn ngày lành gia đình nhóm lửa
Nhân lễ khánh hạ
Kính cẩn tâu trình
Cầu xin gia đình
An ninh khang thái
Làm ăn tiến tới
Tài lộc dồi dào
Cửa rộng nhà cao
Ngoài êm trong ấm
Vợ chồng hòa thuận
Con cháu sum vầy
Cúi nhờ ân cao đức dầy
Đoái thương phù trì bảo hộ.
Cẩn cáo.